Auteur: Marc Wiegman

Noodzakelijke zorg / Wenselijke zorg

Voor het jaar 2000 bestond grote onduidelijkheid over de taakverdeling met betrekking tot de zorg voor de overledene in zorginstellingen en voor wie de kosten waren die daaraan waren verbonden.

In 2000 zijn landelijke organisaties in de uitvaartbranche en de Nederlandse vereniging van Ziekenhuizen tot overeenstemming gekomen over de taakverdeling met betrekking tot de zorg voor overleden die voorzag in een duidelijke afbakening van taken tussen de zorginstelling (noodzakelijke zorg) en de uitvaartondernemer (wenselijke zorg in opdracht van de opdrachtgever, veelal de nabestaanden). Deze taakverdeling is in te zien het schema “Noodzakelijke zorg / Wenselijke zorg”.

Noodzakelijke zorg

In de noodzakelijke zorg wordt voorzien door de zorginstelling of door externen zoals de gemeentelijke lijkschouwer of een donatieteam.
Ook kan een zorginstelling externe dienstverlening inschakelen die namens de zorginstelling voorziet in de noodzakelijke zorg aan de overledene waarbij geen sprake is van voorbehouden handelingen. In de lijst Noodzakelijke zorg / Wenselijke zorg staan deze zorghandelingen benoemd onder “Uit te voeren door verpleegkundige / verzorgende”.

De kosten van de noodzakelijke zorg zijn voor rekening van de zorginstelling en vallen doorgaans onder de zorgverzekering.

Wenselijke zorg (niet noodzakelijke zorg door de zorginstelling)

De wenselijke zorg heeft plaats in opdracht van de opdrachtgever (veelal de nabestaanden).
Nabestaanden kunnen indien zij dit wensen zelf voorzien in de wenselijke zorg, kunnen als de mogelijkheid er in de zorginstelling is deze zorg door verpleging laten doen of kunnen dit uitbesteden aan een uitvaartdienstverlener.

Als een uitvaartdienstverlener of zorginstelling voorziet in onderdelen zoals staan benoemd onder “niet noodzakelijke zorg (wenselijke zorg)”, dan zijn de kosten van geleverde zorg voor de opdrachtgever (veelal de nabestaanden). Als sprake is van een natura uitvaartverzekering kunnen doorgaans de kosten voor dergelijk geleverde dienstverlening verhaald worden bij de zorgverzekeraar.

Welke zorginstellingen hanteren de lijst “Noodzakelijke zorg / Wenselijke zorg”?

In principe hanteren alle zorginstellingen die voorzien in intramurale zorg de lijst “Noodzakelijke zorg / Wenselijke zorg”.

Noodzakelijke zorg / Wenselijke zorg

Omschrijving werkzaamheden

Uit te voeren door

  1. Schouwen
    • Indien natuurlijk overlijden → punt 2
    • Indien niet-natuurlijk overlijden (waaronder euthanasie) → lijkschouwer waarschuwen → punt 3
    • Overlijden minderjarige → overleg met de gemeentelijke lijkschouwer → in overleg met de gemeentelijke lijkschouwer → punt 2 & 3 indien natuurlijk overlijden
    (schouw)arts noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Invullen A-formulier (Verklaring van overlijden)
    Arts noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Invullen B-formulier (t.b.v. statistiek CBS)
    Arts noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Orgaandonatie
    • Toestemming vragen voor donatie
    • Donorregister raadplegen en informeren
    • Evt. donatieformulier invullen
    • Indien toestemming voor donatie is gegeven dient koeling z.s.m. aan te vangen
    Arts noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Obductie
    • Toestemming vragen voor obductie
    • Evt. obductie-aanvraag invullen en patholoog anatoom inlichten
    • Indien toestemming voor obductie is gegeven dient koeling z.s.m. aan te vangen
    Arts noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Indien aanwezig, toestemming vragen voor verwijderen pacemaker en evt. Pacemakerformulier invullen
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Overledene op afdeling toonbaar maken, o.a. betreft dit:
    • Voorlopig de mond van de overledene sluiten
    • Voorlopig de ogen van de overledene sluiten (rekening houden met eventuele corneadonatie)
    • Braaksel en bloed verwijderen
    • Eventueel (indien aanwezig) mondprothese plaatsen
    • Handen van de overledene correct leggen
    • Infuuszakken verwijderen
    • Bed opmaken / recht leggen
    Verpleegkundige / verzorgende
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Bezittingen (persoonlijke eigendommen) van de overledene overdragen aan nabestaanden
    Verpleegkundige / verzorgende
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Nabestaanden informeren over de gang van zaken
    Verpleegkundige / verzorgende
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Nabestaanden nemen op de afdeling afscheid van de overledene
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Infuuslijnen verwijderen
    Voetnoot van overledenenzorgpro.nl
    In de praktijk komt het voor dat de uitvaartdienstverlener liever zelf voorziet in deze handeling zodat men zeker weet dat de infuus insteekplaats correct is gesloten en niet tijdens opbaring kan nalekken.
    Uitvaartdienstverleners gebruiken soms andere technieken om een infuus insteekplaats te sluiten en te bedekken dan gangbaar is in de gezondheidszorg.
    Hiervan is ook sprake bij drains
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Katheter(s) / stoma verwijderen en de openingen sluiten
    Voetnoot van overledenenzorgpro.nl
    In de praktijk komt het voor dat de uitvaartdienstverlener liever zelf voorziet in deze handeling zodat men zeker weet dat de stoma uitgang correct is gesloten en niet tijdens opbaring kan nalekken.
    Uitvaartdienstverleners gebruiken soms andere technieken om een stoma uitgang te sluiten en te bedekken dan gangbaar is in de gezondheidszorg.
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Evt. incisies sluiten
    Voetnoot van overledenenzorgpro.nl
    In de praktijk komt het voor dat de uitvaartdienstverlener liever zelf voorziet in deze handeling zodat men zeker weet dat de wond correct is gesloten en niet tijdens opbaring kan nalekken.
    Uitvaartdienstverleners gebruiken doorgaans andere technieken om een wond te sluiten en te bedekken dan gangbaar is in de gezondheidszorg.
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Identificatiemateriaal op het lichaam van de overledene aanbrengen (adequaat identificatiemateriaal zoals b.v. patiëntensticker, polsbandje)
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Registreren persoons gegevens overledene (ontslagformulier)
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Overledene overbrengen naar een daarvoor bestemde ruimte en afdekken met laken
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Overledene overplaatsen van bed op koelwagen / -plaat o.i.d.
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Overledene na transport wassen en ontdoen van bloed en / of braaksel
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Incontinentiemateriaal aanbrengen
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Ogen afdoende sluiten, indien hoornvliesdonatie is aangevraagd ogen afdekken met vochtige gaasjes
    Noodzakelijk door het ziekenhuis, indien donatie zal plaatsvinden
  1. Overtollig vocht uit mond- en keelholte afvoeren
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Absorberend materiaal in mond-, keel- en neusholte aanbrengen
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Aanwezig pleistermateriaal verschonen en open wonden (decubitus) fixeren
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Scheren (indien gewenst)
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Op gezicht en handen hydraterende crème aanbrengen
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Op de lippen vaseline aanbrengen
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Nagels reinigen en knippen (indien gewenst)
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Overledene kleden
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Haarverzorging
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Sieraden aanbrengen (indien aanwezig)
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Evt. protheses aanbrengen (behalve mondprothese (zie punt 7) bril e.d.
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Hoofdsteun of kussen aanbrengen en hoofd recht neerleggen voor het opbaren
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Overledene in de koeling plaatsen
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
    Het koelen van de overledene betreft geen noodzakelijke zorg.
    Als de overledene binnen 3 uur na het overlijden niet uit de zorginstelling wordt opgehaald is vanuit hygiënisch oogpunt koeling van de overledene noodzakelijk. Dit valt dan onder de wenselijke zorg!
  1. Lichaam vrijgeven
    Melding bij een centraal punt (b.v. de receptie)
    • Indien obductie → punt 35
    • Indien donatie → punt 38
    • Indien geen obductie of donatie → punt 42
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Indien obductie:
  • Identificeren of de juiste overledene wordt geobducteerd
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Totale assistentie bij obductie (zie protocol obductie-assistentie) inclusief:
    • Obductiewonden afplakken met speciaal pleistermateriaal
    • Sporen obductie minimaliseren
    • Overdracht overledene naar een daartoe bestemde ruimte (na obductie)
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Handeling vanaf punt 17 t/m 34 opnieuw uitvoeren
    Zie bij deze punten opmerking onder “Uit te voeren door”
  1. Indien donatie:
  • Identificeren of de juiste overledene zijn organen ter beschikking stelt en of het donatieformulier correct ingevuld aanwezig is
    Noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Assistentie bij orgaandonatie in het ziekenhuis voor zover donatie uitsluitend in het ziekenhuis kan plaatsvinden, inclusief:
    • Donatiewonden afplakken met speciaal pleistermateriaal
    • Sporen donatie minimaliseren
    • Overdracht overledene naar een daartoe bestemde ruimte (na donatie)
    Noodzakelijk door het ziekenhuis, indien donatie uitsluitend in het ziekenhuis kan plaatsvinden
  1. Handeling vanaf punt 17 t/m 34 opnieuw uitvoeren
    Zie bij deze punten opmerking onder “Uit te voeren door”
  1. Rouwbezoek op verzoek van de nabestaanden (meerdere malen mogelijk)
    Niet noodzakelijk door het ziekenhuis
  1. Bewaartermijn in de koeling
    Na punt 35: Wie bewaartermijn bepaalt betaalt.

Download: Lijst Noodzakelijke zorg / Wenselijke zorg (pdf)


© Copyright 2005 - Wiegman Communications www.uitvaart-adresgids.nl / www.overledenenzorgpro.nl